Η πομπή των Μάγων του Benozzo Gozzoli

                                                la Cavalcata dei Magi     
                                                    Benozzo Gozzoli
 Νωπογραφία στον ανατολικό τοίχο: της πομπής ηγείται ο Λαυρέντιος ο Μεγαλοπρεπής [Lorenzo il Magnifico], ακολουθούμενος από τον πατέρα του Πιέρο [Piero] και τον παππού του, Κόζιμο τον πρεσβύτερο [Cosimo il Vecchio].

α] Ο ζωγράφος του πίνακα "Η πομπή των Μάγων" [1459-61] είναι ο Benozzo Gozzoli [1420-1497].
β] Το εικονογραφικό σύνόλο βρίσκεται στο παρεκκλήσι των Μάγων [cappella dei Magi]
που βρίσκεται στον πρώτο όροφο [piano nobile] της οικίας Medici Riccardi στη Φλωρεντία.
γ] Φυσικά το έργο προβλέπονταν για πολύ περιορισμένο κοινό, αφού θεατές του μπορούσαν να είναι μόνο άτομα της αυλής των Μεδίκων, ή σπουδαίοι καλεσμένοι, τους οποίους θα υποδέχονταν ο Δούκας στον επίσημο όροφο της έπαυλής του [piano nobile].

                              Gentille da Fabbriano, Adorazione dei Magi, 1423
Το έργο είναι μάλλον εμπνευσμένο από τον πίνακα "Η προσκύνηση των Μάγων" του Gentile da Fabbriano, όπου επίσης υπάρχει μεγάλη ακολουθία.

 

Paul & Jean Limourg

Très Riches Heures du Duc de Berry  1410

Πρόκειται για πίνακα ύστερου διεθνούς γοτθικού ρυθμού.
H εύθυμη εικόνα στον πίνακα του Gozzoli θυμίζει τον παραπάνω πίνακα των Φλαμανδών αδελφών Limbourg, όπου πάλι βλέπουμε σκηνή από τη ζωή ευγενών.
Ενώ κανονικά θα ήταν ένας θρησκευτικός πίνακας, ο ζωγράφος αντί να αναπαραστήσει τη συνηθισμένη σκηνή όπου οι Μάγοι προσκυνούν το νεογέννητο Χριστό, επιλέγει να παρουσιάσει μια μεγαλοπρεπή πομπή αρχόντων με φόντο ένα τοπίο της Τοσκάνης.
Ση σκηνή παρουσιάζονται όλοι οι διάσημοι Μέδικοι της εποχής, όπως επίσης Βυζαντινοί καλεσμένοι, μάλιστα και ο ίδιος ο ζωγράφος, φορώντας ένα κόκκινο καπέλο με το όνομά του γραμμένο στην κορδέλα. Θεωρεί τον εαυτό του επομένως σημαντική προσωπικότητα του γενικότερου χώρου των γραμμάτων, καθώς στέκεται δίπλα στη μεγάλη "φίρμα" εξ Ανατολής, τον Πλήθωνα.

 Ο Benozzo Gozzoli φιγουράρει δίπλα στο βυζαντινό λόγιο, Γεμιστό - Πλήθωνα (3).

Στο νότιο τοίχο του παρεκκλησίου βλέπουμε το Μάγο Βαλτάσαρ, με τη μορφή όμως του βυζαντινού αυτοκράτορα Παλαιολόγου Η'.

δ] Η σκηνή συνδέεται με τον αναθέτη του έργου, τον Κόσιμο των Μεδίκων τον Πρεσβύτερο που ουσιαστικά κυβέρνησε τη Φλωρεντία από το 1434 μέχρι το 1464 , κατά τους εξής τρόπους:

                                            Ο μικρός Λαυρέντιος, ως ο μάγος Κάσπαρ.

# Παρουσιάζονται όλοι τους στη σκηνή: ο Λαυρέντιος ο Μεγαλοπρεπής, ο Πιέρο ο Ποδαγρός και ο Κόσιμο ο Πρεσβύτερος πάνω σε ταπεινό γάιδαρο.
# Γίνεται αναφορά στη σύνοδο Φεράρας/Φλωρεντίας [1438-9], που φιλοξενήθηκε τελικά στην πόλη των Μεδίκων αφού ξέσπασε επιδημία πανώλης στη Φεράρα. H παρουσία του Παλαιολόγου Η', του πατριάρχη Ιωσήφ Β' και βυζαντινών λογίων όπως ο φιλόσοφος Γεμιστός είχαν κάνει μεγάλη εντύπωση στη φλωρεντινή κοινωνία. Η βυζαντινή αντιπροσωπεία περιλάμβανε 700 άτομα.
# Aνήμερα των Θεοφανίων (6 Ιανουαρίου), γιορτάζονταν στη Φλωρεντία, η εορτή των Μάγων [Festa dei Magi] που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής, και για την οποία είχε μάλιστα θεσπιστεί ειδικός φόρος που τον πλήρωναν... οι Εβραίοι έμποροι της πόλης.
Η προσκύνηση των Μάγων ήταν συνδεδεμένη θεολογικά με τα Θεοφάνια, ως στιγμή που εφάνη στον κόσμο ο σαρκωμένος Χριστός.

ε] Άλλοι καλλιτέχνες που ζωγράφισαν παρόμοια θρησκευτική σκηνή με παρουσία σημαντικών πολιτικών προσωπικοτήτων της εποχής:

# Botticeli "Η προσκύνηση των Μάγων" L'Adorazione dei Magi  του  1475,
για το παρεκκλήσι του τραπεζίτη Gaspare di Zanobi del Lama, στην  Santa Maria Novella, της Φλωρεντίας.
Και σ' αυτό τον πίνακα παρουσιάζονται οι Μέδικοι Cosimo de' Medici και οι γιοι του Piero il Gottoso και Giovanni. Πίσω τους ο Lorenzo de' Medici, γιος του Piero.


WEBLIOGRAPHY

1] La Cappella dei Magi, Palazzo Medici-Riccardi, Firenze 1459

με πληροφορίες για το ποιος είναι ποιος στον πίνακα (Βυζαντινοί & Φλωρεντινοί)

2] The Magi Chapel [άρθρο στην αγγλική βικιπαίδεια]
3] A fabulous procession of the Magi by Benozzo Gozzoli
4] Il Concilio di Basilea, Ferrara e Firenze
5] Council of Ferrara - Florence
6] The Council of Florence
7] Resurrection of an ancient Florentine tradition, the "Cavalcade of the Magi".
8] L'Adorazione dei Magi di Sandro Botticelli  
9] Gentille da Fabbriano, Adorazione dei Magi
10] The Medicis: money, myth and mystery
11] Limbourg brothers, Très Riches Heures du Duc de Berry



βιβλιογραφία
Λαμπράκη-Πλάκα, Μ. (2004). Ιταλική αναγέννηση. Τέχνη και κοινωνία. Τέχνη και αρχαιότητα. Αθήνα: Καστανιώτης
σελ. 29-30
Baragli, S. & Zuffi, S. (2008). Ιστορία της Τέχνης. 14ος-15ος αιώνας. ΙΙΙ. Αθήνα: Εκδόσεις Τόπος
σελ. 166-7
Grombich, E.H. (1994). Το χρονικό της τέχνης. Αθήνα: ΜΙΕΤ
σελ. 256-7
Honour, H. & Fleming, J. (1991). Ιστορία της τέχνης.  Αθήνα: Υποδομή
σελ. 362-6
Turner, A. R. (2011). Η αναγέννηση στη Φλωρεντία. Θεσσαλονίκη: University Studio Press
σελ. 111-113