O αμερικανικός αφηρημένος εξπρεσιονισμός μάλλον δε θα είχε γινει πολύ γνωστός αν η Peggy Guggenheim δεν έκανε την έκθεση «Τέχνη αυτού του αιώνα» στη Νέα Υόρκη το 1942.
Παρουσίασε έργα σουρεαλιστών Ευρωπαίων, αλλά και νέων Αμερικανών
καλλιτεχνών όπως οι Willem de Kooning, Robert Motherwell, Jackson Pollock, Richard Pousette-Dart, Ad Reinhardt, Mark Rothko, Charles Seliger Arshile Gorky και Barnett Newman.
Είχε προηγηθεί η δημιουργία των Αμερικανών Αφηρημένων Καλλιτεχνών το 1936, που ήσαν πρόδρομοι της Νεουορκέζικης Σχολής Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού.
Ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός διαφέρει ριζικά από τον κοινωνικό ρεαλισμό που είχε επικρατήσει στην Αμερική στη δεκαετία του 1930, o οποίος ενδιαφερόταν κυρίως για θέματα κοινωνικής διαμαρτυρίας, ασκώντας ανοιχτή κριτική στα γεγονότα της επικαιρότητας.
"Τhe passion of Sacco and Vanzetti"
Δείτε π.χ. το παραπάνω έργο του Ben Shahn εμπνευσμένο από την εκτέλεση των δύο αναρχικών το 1927.
Οι πρωτεργάτες του αμερικανικού αφηρημένου εξπρεσιονισμού είναι οι Jackson Pollock, Willem de Kooning, Franz Kline, Robert Motherwell, Lee Krasner και Mark Rothko.
Ίσως δεν είναι σωστό να "τσουβαλιάσουμε" όλους αυτούς τους καλλιτέχνες κάτω από τον ίδιο όρο, μιας και χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνοτροπίες, αλλά σε γενικές γραμμές όλοι τους επιζητούν την αυθόρμητη προσωπική έκφραση, χωρίς να δεσμεύονται από παραδοσιακές αισθητικές και κοινωνικές αξίες.
Έχουν κατηγορηθεί ότι δε δείχνουν το παραμικρό ενδιαφέρον για όσα συμβαίνουν τριγύρω τους και πως αντιτιθέμενοι προς οποιαδήποτε ιδεολογική στράτευση, στρέφονται σε συνεχείς πειραματισμούς που τελικά γίνονται κατανοητοί μόνο από ελάχιστους μυημένους.
Οι ίδιοι δε δέχονταν τόσο τον όρο "αφηρημένη τέχνη", θεωρώντας τους πίνακές τους αρχέτυπες εικόνες βαθιά ριζωμένες στο συλλογικό κοινωνικό υποσυνείδητο.
Τα βασικά χαρακτηριστικά των έργων τους, που εκφράζουν συναίσθημα και συγκίνηση είναι:
α] η παντοδυναμία του χρώματος
β] το ανεικονικό, μη παραστατικό σχήμα.
Ένας από τους καλλιτέχνες αυτούς που διατήρησαν την εικονική παράσταση πάντως είναι ο Willem de Kooning.
Στο έργο του "Πόρτα που οδηγεί στον ποταμό" του 1960,
οι έντονες κίτρινες πινελιές του μας προσφέρουν καθαρά το περίγραμμα της πόρτας.
Μερικοί πιστεύουν ότι ο αμερικανικός αφηρημένος εξπρεσιονισμός αποτελεί συνέχεια των αναζητήσεων του Βασίλη Καντίνσκι.
όπως βλέπουμε στo έργο του "Ο γαλάζιος ιππέας" κυριαρχεί το χρώμα,
όμως στη "Σύνθεση VII"
ο καλλιτέχνης έχει απορρίψει "κάθε εικονική αναπαράσταση μέσω ενός καταιγισμού χρώματος και σχημάτων".
Οι κοινές ρίζες των δύο σχολών αφηρημένης τέχνης στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ είναι
α] η συναισθηματική ένταση και
β] η υιοθέτηση της αντιεικονικής αισθητικής.
που ήταν χαρακτηριστικά του κυβισμού, του Μπάουχαους και του φουτουρισμού.
Από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά, η Νέα Υόρκη παίρνει τα ηνία του πολιτιστικού κέντρου της υφηλίου από το Παρίσι, καθώς δεκάδες Ευραωπαίοι καλλιτέχνες μεταναστεύουν στις ΗΠΑ
Ο αμερικανικός αφηρημένος εξπρεσιονισμός γίνεται πολύ πιο ακραίος στη χρήση προτόγνωρων εργαλείων και τεχνικών για την ακόμη πιο αυθόρμητη καλλιτεχνική έκφραση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η τέχνη-δράση [action-painting].
Πρόκειται για είδος αυτοματικής ζωγραφικής που επιτυγχάνεται με τη συμπτωματική εκτόξευση χρώματος, χωρίς ο καλιτέχνης να έχει καν επαφή με τον καμβά.
Είναι η "δυναμική ζωγραφική" των Pollok, de Kooning και Kline.
Reflection of the Big Dipper, 1947
Στον παραπάνω πίνακα, ο Jackson Pollock
δημιούργησε τη σύνθεσή του προσθέτοντας στάζοντας [drip painting] βερνίκι πάνω σε στρώματα χρώματος.
Καθώς δε χρησιμοποιεί καβαλέτο, αλλά αντίθετα απλώνει τον καμβά του στο έδαφος, απελευθερώνεται ακόμη κι από την αντίσταση του πινέλου πάνω στην τραχιά επιφάνεια, και γίνεται μέρος του πίνακα, καθώς "επιτίθεται" στο έργο του από όλες τις πλευρές.
Κατά τα λεγόμενά του η τεχνική αυτή μοιάζει με την τεχνική των Ινδιάνων καλλιτεχνών της άμμου στις δυτικές ΗΠΑ.
Σε άλλους πίνακες μπορεί να σκορπίζει ακόμη και κομμάτια από σύρμα, κοχύλια, γυάλινα βοτσαλάκια ή και σκοινί!
Kαθώς οι πίνακες αποτελούνταν από αλεπάλληλα στρώματα, η προσθήκη του "βάθους" γινόταν με τη χρήση μαχαιριού, μυστριού ή κάποιου κλαδιού.
Το έργο έπαιρνε πολύ καιρό για να ολοκληρωθεί, αφού χρειαζόταν χρόνος για να ξεραθεί το κάθε στρώμα χρώματος.
Εξ άλλου, ο Pollock πίστευε πως ο πίνακας "είχε τη δική του ζωή και ο καλλιτέχνης έπρεπε να την αφήσει να αποκαλυφθεί."
Εν κατακλείδι, τίποτε δεν μπορεί να εκφράσει το ένθεο μένος αυτών των καλλιτεχνών από τα παρακάτω λόγια του ίδιου του πατριάρχη του κινήματος:
The only people for me are the mad ones, the ones who are mad to live, mad to talk, mad to be saved, desirous of everything at the same time, the ones who never yawn or say a commonplace thing, but burn, burn, burn like fabulous roman candles exploding like spiders across the stars and in the middle you see the blue centerlight pop and everybody goes 'Awww!'"
- Jackson Pollock
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Burns, E. M. (2006). Ευρωπαϊκή Ιστορία. Ο δυτικός πολιτισμός: Νεότεροι χρόνοι. Δ’ Έκδοση. Θεσσαλονίκη: Επίκεντροσελ. 1037-1039
Janson, H. W. ed. (1970). Modern American Painting. Time-Life Books
σελ. 137-158
Gombrich, E. H. (1998). Το χρονικό της τέχνης. Β’ Έκδοση, μετάφραση της 16ης αγγλικής. Αθήνα : ΜΙΕΤ
σελ. 602-605
jackson pollock and his paintings
© Helen A. Harrison, Director Pollock-Krasner House and Study Center East Hampton, New or
A Letter from Mark Rothko and Adolph Gottlieb to the Art Editor of the New York Times.
Αφηρημένος ΕξπρεσιονισμόςAbstract expressionism
After WWII, Pollock, de Kooning, Rothko and other abstract artists reinvented painting
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου